کد مطلب:5797 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:135
آیا معراج، رؤیای محض بود؟
هرچند خداوند در قرآن، سفرنامه الهی آسمانی رسول اكرم صلی الله علیه وآله را در آیاتی از سوره اسراء و نجم بیان فرموده، اما گروهی آن را رؤیای محض می دانند. برای آگاهی بیش تر خوانندگان، به ادلّه آنان اشاره می گردد:
«أَوْ نُرِیَنَّكَ الَّذِی وَعَدْنَاهُمْ فَإِنَّا عَلَیْهِم مُّقْتَدِرُونَ» [1] 05)؛ یا عذابی كه وعده به آن ها دادیم به تو می نمایانیم كه ما همه گونه بر هلاك آن ها قادریم.
«وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاكَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی القُرْآنِ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ طُغْیَانًا كَبِیرًا» [2] 06)؛ و ما رؤیایی كه به تو ارائه دادیم نبود جز برای آزمایش و امتحان مردم و (شناختن) درختی كه به لعن در قرآن یاد شد. و ما آن ها را به ذكر این آیات عظیم از خدا می ترسانیم ولیكن بر آن ها جز طغیان و كفر چیزی نیفزاید.
دلیل اول : ممكن است عروج، هم در بیداری اتفاق افتاده باشد و هم در خواب. و رؤیت رسول اكرم صلی الله علیه وآله هم مانند رؤیت ملكوتی حضرت ابراهیم خلیل. به این آیات دقت كنید:
«وَكَذَلِكَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِیَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ» [3] 07)؛ و هم چنین ما به ابراهیم ملكوت و باطن آسمان ها و زمین را ارائه دادیم تا به مقام اهل یقین رسد.
و یا این كه مانند رؤیای صحنه جنگ بدر باشد:
«إِذْ یُرِیكَهُمُ اللّهُ فِی مَنَامِكَ قَلِیلاً وَلَوْ أَرَاكَهُمْ كَثِیرًا...» [4] 08)؛ و یاد آر ای رسول آن گاه كه دشمنانت را در چشم تو اندك نشان دادیم و اگر سپاه دشمن را به چشم شما بسیار نشان داده بودیم كاملاً هراسان شده و در امر جدل مخالفت می كردید لیكن خدا (شما را) به سلامت داشت كه او دانا به دل های خلق است.
دلیل دوم: از آن جا كه معراج های پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله متعدد بوده است، ممكن است برخی از معراج ها با بدن و بدون روح بوده باشد و برخی از آن ها، فقط با روح.
چنان كه ممكن است برخی با مَركب و بعضی دیگر بدون مركب بوده باشد.
دلیل سوم: اثبات معاد روحانی با برهان عقلی ممكن است، و شواهد نقلی كاملاً آن را تأیید می كند، ولی اثبات معاد جسمانی گرچه از لحاظ ادله نقلی مقبول و مسلّم است، لیكن اثبات همه خصوصیات آن با برهان عقلی آسان نیست، گرچه دلیل عقلی بر خلاف آن نخواهد بود و یك متفكر باانصاف، درباره معاد جسمانی وظیفه خود را استماع ره آورد دینی می داند.
مسأله معراج نیز همین گونه است، زیرا اثبات معراج روحانی نیز با برهان عقلی ممكن بوده و شواهد نقلی آن را تأیید می كند، ولی اثبات معراج جسمانی در محدوده حركت های زمینی، مانند سیر از مسجدالحرام تا بیت المقدس، و نیز در آسمان و كهكشان های مادی، كاملاً ممكن خواهد بود، زیرا حركت بدن در قلمرو جسم زمینی یا آسمانی هیچ محذوری ندارد، نه اصل حركت بدن در اجرام آسمانی محال است و نه سرعت آن [5] 09).
«أَوْ نُرِیَنَّكَ الَّذِی وَعَدْنَاهُمْ فَإِنَّا عَلَیْهِم مُّقْتَدِرُونَ» [1] 05)؛ یا عذابی كه وعده به آن ها دادیم به تو می نمایانیم كه ما همه گونه بر هلاك آن ها قادریم.
«وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاكَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی القُرْآنِ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ طُغْیَانًا كَبِیرًا» [2] 06)؛ و ما رؤیایی كه به تو ارائه دادیم نبود جز برای آزمایش و امتحان مردم و (شناختن) درختی كه به لعن در قرآن یاد شد. و ما آن ها را به ذكر این آیات عظیم از خدا می ترسانیم ولیكن بر آن ها جز طغیان و كفر چیزی نیفزاید.
دلیل اول : ممكن است عروج، هم در بیداری اتفاق افتاده باشد و هم در خواب. و رؤیت رسول اكرم صلی الله علیه وآله هم مانند رؤیت ملكوتی حضرت ابراهیم خلیل. به این آیات دقت كنید:
«وَكَذَلِكَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَلِیَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ» [3] 07)؛ و هم چنین ما به ابراهیم ملكوت و باطن آسمان ها و زمین را ارائه دادیم تا به مقام اهل یقین رسد.
و یا این كه مانند رؤیای صحنه جنگ بدر باشد:
«إِذْ یُرِیكَهُمُ اللّهُ فِی مَنَامِكَ قَلِیلاً وَلَوْ أَرَاكَهُمْ كَثِیرًا...» [4] 08)؛ و یاد آر ای رسول آن گاه كه دشمنانت را در چشم تو اندك نشان دادیم و اگر سپاه دشمن را به چشم شما بسیار نشان داده بودیم كاملاً هراسان شده و در امر جدل مخالفت می كردید لیكن خدا (شما را) به سلامت داشت كه او دانا به دل های خلق است.
دلیل دوم: از آن جا كه معراج های پیامبر اكرم صلی الله علیه وآله متعدد بوده است، ممكن است برخی از معراج ها با بدن و بدون روح بوده باشد و برخی از آن ها، فقط با روح.
چنان كه ممكن است برخی با مَركب و بعضی دیگر بدون مركب بوده باشد.
دلیل سوم: اثبات معاد روحانی با برهان عقلی ممكن است، و شواهد نقلی كاملاً آن را تأیید می كند، ولی اثبات معاد جسمانی گرچه از لحاظ ادله نقلی مقبول و مسلّم است، لیكن اثبات همه خصوصیات آن با برهان عقلی آسان نیست، گرچه دلیل عقلی بر خلاف آن نخواهد بود و یك متفكر باانصاف، درباره معاد جسمانی وظیفه خود را استماع ره آورد دینی می داند.
مسأله معراج نیز همین گونه است، زیرا اثبات معراج روحانی نیز با برهان عقلی ممكن بوده و شواهد نقلی آن را تأیید می كند، ولی اثبات معراج جسمانی در محدوده حركت های زمینی، مانند سیر از مسجدالحرام تا بیت المقدس، و نیز در آسمان و كهكشان های مادی، كاملاً ممكن خواهد بود، زیرا حركت بدن در قلمرو جسم زمینی یا آسمانی هیچ محذوری ندارد، نه اصل حركت بدن در اجرام آسمانی محال است و نه سرعت آن [5] 09).
[1] زخرف (43) آيه 42.
[2] اسراء (17) آيه 60.
[3] انعام(6) آيه 75.
[4] انفال (8) آيه 43.
[5] معراج پيامبر، آية الله جوادي آملي، حفظه الله، با تلخيص و تصرف.